Çin’in kuzeybatısındaki Sincan bölgesinde, 2. bin 200 yıllık bir mezarda yapılan keşif, arkeologları şaşkına çevirdi. Turfan kentinde kazılan mezarlıkta bulunan bir kadının dişleri, cıva içeren parlak kırmızı bir madde olan sinober ile boyanmıştı.
Bu bulgu, sinoberin tarih boyunca dini ritüellerde, sanatta ve vücut boyasında kullanıldığı bilinse de, insan dişlerinde ilk kez tespit edilmesiyle dikkat çekti. Texas A&M Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi’nden biyomedikal bilimler profesörü Qian Wang, “Bu, sinoberin dişlerde kullanıldığı bilinen tek örnek ve dünyada bir ilk,” dedi.
Arkeologlar, mezarlıkta Gushi halkına ait kalıntılar buldu. Bu halk, yaklaşık 3 bin yıl önce Turfan havzasında yaşayan ve Subeixi kültürüne mensup göçebe binicilerdi. Mezarlık, antik İpek Yolu güzergâhında yer alıyordu ve o dönemde değerli ticaret mallarından biri olan sinoberin de bu rota üzerinden taşındığı biliniyor.
Kazılarda dört kişiye ait bir mezar bulundu. Ancak aralarındaki bir yetişkin iskeleti, dişlerindeki kırmızı pigmentle diğerlerinden ayrılıyordu. Anatomik incelemeler bu bireyin kadın olduğunu ve 20 ila 25 yaşları arasında hayatını kaybettiğini ortaya koydu. Araştırmacılar, kırmızı maddeyi kazıyıp üç farklı spektroskopi yöntemiyle incelediklerinde, bunun sinober olduğunu ve hayvansal protein (muhtemelen yumurta sarısı veya beyazı) ile karıştırılarak dişlere uygulandığını belirledi.
Bu olağanüstü keşif nedeniyle araştırmacılar, genç kadını “İpek Yolu’nun Kırmızı Prensesi” olarak adlandırdı. Bu isim, 7. yüzyıl Maya aristokratı ve lahiti sinober tozuyla kaplı bulunan “Kırmızı Kraliçe”den ilhamla verildi.
Sincan bölgesinde sinober kaynağı bulunmamasına rağmen, bu maddenin tarihsel olarak Çin’in güneybatısı, Batı Asya veya Avrupa gibi yerlerden ticaret yoluyla bölgeye gelmiş olabileceği düşünülüyor. Ancak genç kadının dişlerini neden bu toksik maddeyle boyadığı hala gizemini koruyor. Wang, bunun kozmetik amaçlı, sosyal statüyü simgeleyen veya şamanizmle bağlantılı bir ritüel olabileceğini belirtti.
Araştırma ekibinden jeoloji profesörü Li Sun, sinoberin tehlikeli etkilerine dikkat çekti. Uygulama sırasında genç kadının ve ona yardımcı olanların cıva içeren bu tozun ince partiküllerini solumuş olabileceğini söyledi. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre cıva solunması baş ağrısı, uykusuzluk, titreme ve sinir sistemi bozukluklarına yol açabiliyor. Ancak bilim insanları, genç kadının kemiklerinde cıva zehirlenmesine dair hiçbir iz bulunmadığını tespit etti. Wang, bu durumun sinoberin dişlerinde yeterince uzun süre kalmamasıyla açıklanabileceğini belirtti.
