İlaç kullanırken hangi yiyecek ve içecekleri tüketmemeliyiz?

Antibiyotik kullanırken alkol almanın güvenli olup olmadığı sorusu, çoğu kez tereddütte kaldığımız ve merak ettiğimiz konulardan biri. Oysa genel olarak ilaç alırken dikkat edilmesi gereken birçok yiyecek ve içecek var.

Yiyip içtiklerimizin ilaçlar üzerinde birçok etkisi olabilir. Bu nedenle ilaçla gelen talimatları okumak önemli.

Aldığımız ilaçlar da yiyecekler gibi bağırsaklarda ve daha sonra karaciğerde parçalanır ve bunlar birbirini karmaşık şekillerde etkileyebilir. Bazı yiyecekler ilacın etkilerini artırabilirken bazıları da onu etkisiz hale getirebilir ve her iki durum da tehlike yaratabilir.

İlaçlarla yiyecek ve içecekler arasında meydana gelebilecek etkileşimlere şu örnekler verilebilir:

Alkol

Antihistamin ve antidepresan gibi bazı ilaçlar uyku haline neden olabilir ve alkol bu etkiyi artırabilir.

Bazı istisnalar dışında, günümüzde birçok antibiyotik alkolden uzak durmayı gerektirmez.

Ancak ilaçların alkolle birlikte alınması “alkol kızarıklığı” veya “disülfiram benzeri reaksiyon” olarak adlandırılan başka bir etkiye de yol açar.

Alkol vücutta parçalandığında asetaldehit adı verilen toksik bir madde oluşturur ve vücut bu maddeyi atar. Ama bazı ilaçlar bu maddenin atılmasını zorlaştırıp asetaldehit birikmesine neden olabilir ve kızarma, yüksek tansiyon, kalp çarpıntısı ve kusma gibi semptomlara yol açabilir.

Alkol ile etkileşime giren ilaçların listesi çok geniştir, bu nedenle her zaman ilaç kutusundaki talimatları kontrol etmek veya ilaç reçete edildiğinde eczacıya veya doktora sormak gerekir.

Greyfurt

Greyfurtun 100’den fazla ilaçla, bazıları tehlikeli olabilecek şekilde etkileşime girdiği tespit edildi.

Greyfurt tansiyon ilaçlarının etkisini birkaç kat artırdığından tehlikeli olabilir.

Bunun nedeni greyfurttaki furanokumarin adı verilen kimyasal bileşikler. İlaçlar kana karışmadan önce karaciğerin salgıladığı bazı enzimler tarafından parçalanıyor. Furanokumarinler ise bu enzimleri engelliyor. Bu da bazı ilaçların kandaki yoğunluklarının tehlikeli boyutlara yükselmesi demek.

Sadece bir greyfurt ya da bir bardak greyfurt suyu, bazı kolesterol ilaçlarının etkisini 13 kat artırabiliyor. Bu ise bu ilaçların yan etkilerinin artması anlamına geliyor.

Greyfurt ile etkileşime giren ilaçlar arasında şunlar sayılabilir:

Bazı kolestorol düşürücü statinler (özellikle simvastatin içeren)

Bazı aritmi (kalp ritim bozukluğu) ilaçları

Bazı anti-psikotik (psikiyatrik hastalıkta kullanılan) ilaçlar

Organ nakli sonrası bağışıklık sistemini bastırmada kullanılan bazı ilaçlar

Bazı erektil disfonksiyon (sertleşme bozukluğu) ilaçları

Sevilla portakalı ve pomelo meyvesi de furanokumarin içeriyor. Normal portakalda bu madde yoktur ama o da bazen diğer ilaçları etkileyebiliyor.

Yeşil yapraklı sebzeler ve kuru erik

Lahana, brokoli, ıspanak, pazı, kale bitkisi gibi yeşil yapraklı sebzeler, kuru erik ve bazı bitkisel yağlar nispeten yüksek oranda K vitamini içeriyor. K vitamini kanın pıhtılaşmasını sağlıyor.

Ancak kalbiniz için Varfarin (Coumadin) gibi pıhtılaşmayı önleyici, kan sulandırıcı ilaçlar kullanıyorsanız, bu yiyecekler ilacın etkisini azaltacağından dikkatli olmak gerek.

Hatta fazla miktarda yeşil çayın da bu soruna yol açabileceğine dair bir vaka rapor edildiği biliniyor.

Ancak yeşil sebzelerin diyetten tamamen çıkarılması tavsiye edilmiyor; sadece ani K vitamini artışına yol açacak şekilde bir günde aşırı yüklenmeden kaçınmak gerekiyor.

Pıhtılaşmayı önleyici, kan sulandırıcı ilaçlar kullanıyorsanız, dikkat etmeniz gereken gıdaların tam listesi için doktora veya eczacıya danışmalısınız.

Meyan kökü

Siyah meyan kökü glisirizin adı verilen çok tatlı bir kimyasal içeriyor. Ancak glisirizin potasyum seviyelerinin düşmesine neden olup kan basıncını (tansiyonu) etkileyebilir ve sağlıklı insanlarda bile kalp ritmi bozulmasına yol açabilir.

Tansiyon veya kalp sorunlarınız varsa meyan kökünden kaçınmak mantıklı.

Maya özütü, salamura-fermente yiyecekler, yıllanmış peynirler

Tiramin, kan basıncını (tansiyonu) düzenlemeye yardımcı olan bir amino asit ve vücudumuz normalde tiramini parçalama konusunda çok iyi.

Ama MAOI (monoamin oksidaz inhibitörleri) adı verilen bazı depresyon ilaçları, vücuttaki tiramin seviyesinin artmasına ve tansiyon yükselmesine, hızlı kalp atışına, baş ağrısına, hatta felce neden olabiliyor.

Doktorların en çok korktuğu ilaç etkileşimlerden biri de bu.

Tiramin, Marmite gibi herhangi bir maya özütü (ekstraktı); balık ve et gibi salamura, kürlenmiş, tütsülenmiş veya fermente edilmiş gıdalar, yıllanmış peynirler ve bazı alkollü içecekler dahil olmak üzere birçok yiyecekte bulunuyor.

Çikolata da bir miktar tiramin içerdiğinden genellikle bu etkileşimden şüphelenilse de, gerçekten tetikleyici olduğuna dair fazla kanıt yok.

Bunlar, meydana gelebilecek gıda-ilaç etkileşimine sadece birkaç örnek. İlaç kullanırken kutudaki açıklamaları daima kontrol edin ve ilaç alırken olası etkileşimleri doktorunuza veya eczacınıza sorun.

Çay ve kahve

Demir eksikliğine bağlı anemi (kansızlık) tedavisi için demir sülfat tabletleri kullanırken bunlardan iki saat önce ve sonrasında çay, kahve, yumurta, süt ve süt ürünlerinden kaçınmak gerekir. Bunlar bağırsaklarda demir emilimini azaltır.

Bu ilaçların emilimini artırmak için mümkünse aç karnına ve portakal suyu veya C vitamini takviyesiyle birlikte alınması tavsiye edilir.

Bu makale BBC’nin Trust Me I’m a Doctor serisinden alınmıştır.