2020 yılının yarıdan fazlası geride kalmış olmasına rağmen, 1.5 milyon otel yatağının bulunduğu Türkiye’de kayda değer bir turizm hareketi ortaya çıkmış değil. İşsiz, borçu ve endişeli durumdaki turizm sektörü çalışanları yaşadıkları sıkıntıları Birgün gazetesinden Ozan Gündoğdu’ya anlattı.
Çalışanlar köylerine döndü
Sektörün emektarlarından biri Aziz Demiray. Kendisi 40 yıllık sektör çalışanı. Antalya’da otellerde 30 yıl garson olarak çalışmış. Son 10 yılda ise restorana geçmiş. Demiray daha kötü bir dönem hatırlamıyor. Antalya’da turist sayısının yüzde 70’ler oranında azaldığını ifade eden tecrübeli garson bu durumun en çok çalışanları etkilediğini ifade ediyor. Krizden kendisinin çalıştığı iş yeri de nasibini almış ve kısa çalışma ödeneğine başvurmuş. Fakat Demiray emekli olduğu için kısa çalışma ödeneğinden faydalanamıyor. Eylül, ekim aylarında bu ödeneğin kesilmesinden herkesin endişeli olduğunu ifade ediyor. Çalışanlar ne yapıyor diye sorduğumuzda “normalde sezon için Antalya’ya gelenler köylerine döndü, çoğu ise ekstra gündelik işler çıkarsa diye arayış içinde” cevabını alıyoruz.
İşsiz, borçu ve endişeliler
Ancak turizm çalışanlarının tek sorunu işsizlik değil. Gelecek endişeleri de had safhada. Demiray “Umutsuzmuş gibi konuşmak istemiyorum ama umudumuz yok açıkçası, ne yapacağımızı da bilmiyoruz, seneye kadar hastalık önlenirse belki biraz toparlanır ama ne olur bilemiyoruz” diyor. Endişenin bir boyutu sektörün geleceğine ilişkinken, diğer boyutu da çalışanların borçluluğu. Sektör çalışanları sezon başında adeta hayatta kalma mücadelesine girişmiş ve mecburen borçlanmış. Demiray konuya ilişkin şunları söylüyor: “Mecburen borçlandık, garsonundan, komisine, aşçısından, bulaşıkçısına herkesin ihtiyaç kredisi borçları var. Bunların ödemesi yıl sonunda başlayacak, yıl sonunda kısa çalışma ödeneği de bitiyor. Bitmese bile ele geçen para zaten borçları ödemeye yetecek cinsten değil. İş yok, para az, kira, faturalar, gıda masrafları bir yanda dururken, diğer yandan da kredi taksitleriyle ne yapacağımızı bilemiyoruz”
Lüks oteller de krizde
Demiray’a Antalya’daki genel durumu sorunca sektörün bir başka boyutu ortaya çıkıyor. “Yabancı turist gelmezse Antalya’da işler durur” diyen Demiray şöyle devam ediyor; “Şu anda Antalya’daki az sayıdaki turistin nerdeyse tümü ‘her şey dahil’ sistemiyle hizmet veren otellerde konaklıyor. Bunların da çoğu yerli turist. Bir de salgın korkusuyla turistler dışarı da çıkmıyor, kentteki esnaf da çok zor durumda”
Yüzbinlece işçi destek bekliyor
Turizmde 1 milyon 300 bin çalışan bulunuyor. Sektördeki sendikalı işçi sayısı on binlerle sınırlı. 3 çalışandan 1’i kayıtdışı. Konu artık Meclis’in de gündeminde
CHP Zonguldak Milletvekili Ünal Demirtaş, turizm sektöründe istihdam edilen 1 Milyon 300 bin işçinin sorunlarını TBMM gündemine taşıdı. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı’na verdiği önergesinde, Covid 19 salgını nedeniyle turizm sektörü açısından zorlu bir dönemden geçildiğine vurgu yapan CHP’li Demirtaş, “Sezon bitecek hala daha çalışanlara destek verilecek… Turizm işçisi çok zor durumda” dedi.
CHP Zonguldak Milletvekili Ünal Demirtaş önergesinde şunları ifade etti;
Her 100 işçiden 91’i mağdur oldu
Ülkemiz ekonomisi açısından önemli sektörlerden birisi olan konaklama ve eğlence işleri sektörü, çalışma hayatı ve istihdam açısından da büyük bir öneme sahiptir. Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının 31 Temmuz 2019 tarihinde yayınladığı İş kollarındaki İşçi sayıları ve sendikaların üye sayılarına ilişkin tebliğe göre 18 numaralı iş kolu olarak tanımlanan Konaklama ve Eğlence İşleri sektöründe çalışan işçi sayısı 1 milyon 52 bin kişidir. Sendikalaşma oranı ise yüzde 3,59’dur. Bakanlığın 31 Ocak 2020’de yayınladığı tebliğde ise Konaklama ve Eğlence İşleri sektöründe çalışan işçi sayısı 927bin 146 kişidir. Sektördeki sendikalaşma oranı ise yüzde 2,74 ile son derece düşük olup sendikalı işçi sayısı 36 bin 651 kişidir. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı verilerine göre covid 19 salgını öncesi konaklama ve eğlence sektöründe kayıtlı çalışan sayısı yaklaşık 1 milyon kişinin çalıştığı belirtilmiş olsa da, en az yüzde 30 oranında da kayıt dışı çalışan ile birlikte konaklama ve eğlence sektörü yaklaşık 1 milyon 300 bin kişinin istihdam edildiği sektörde çalışanların yaklaşık yüzde 90’ı bu süreçte çok büyük mağduriyetler yaşamıştır. Sektörde çalışanlar, geleceğe kaygı ile bakmaktadır. Çünkü yaşanan salgının olumsuz etkilerinin bu sektörde önümüzdeki aylar içinde çok daha fazla hissedileceği şüphesizdir.
Otel işletmecileri ‘Ortadoğu uzmanı’ oldu
Antalya’da otel işleten Şahin, 2010’dan beri her yaz, turizmi baltalayacak bir gelişme yaşandığını vurguluyor ve ekliyor: İşletmecinin gözü kulağı hükümette. Rusya’yla gerilecek miyiz, Almanya’yla kavga edecek miyiz, seçim olacak mı, bu belirsizlikle yatırım yapılır mı?
Sektör adeta tel tel dökülüyor. 5 yıldızlı otellerin çoğu sezonda kapılarını bile açmadı. Açanlar ise yüzde 15-20’lerde doluluk oranlarıyla hizmet veriyor. Büyük oteller bir şekilde geçmiş birikimleriyle sezonu atlatmanın peşinde. Küçük işletmelerin bir çoğu bu yazı pas geçti. Bu işletmelerin sahiplerinden biri de Antalya Kaş’ta otel sahibi olan Murat Şahin. 4 yıldır turizm işletmecisi olan Şahin, bu yıl temmuzda oteli açmayı planladığını ancak vazgeçtiğini söylüyor. “Otel sezon için hazırlanma maliyetini bile karşılayamayacaktı, tatil bölgelerinin çoğu kış aylarından farksız” diyen Şahin, özellikle Antalya’da işlerin çok durgun olduğunu söylüyor. Şahin’e göre yerli turist beklentisi de hayal oldu, çünkü onlarda da para kalmadı. İşletmeci “Yerli turistlerin çoğunu esnaf oluşturuyordu. Ancak memleketinde 4 aydır dükkanının açamayan esnaf tatile çıkar mı, çıkmaz” diye anlatıyor durumu.
