Şanlıurfa’daki Göbeklitepe’de bulunan zeytin ağaçları, köklerinin yüzey altındaki tarihi kalıntılara zarar vermemesi için başka bir alana taşınıyor. Kazı başkanı Prof. Dr. Necmi Karul, taşınma işleminin doğru mevsimde yapıldığını ve tek bir ağacın bile kesilmeyeceğini vurguladı.
Şanlıurfa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü, 12 bin yıllık geçmişiyle UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan “tarihin sıfır noktası” olarak nitelendirilen Göbeklitepe’de, kazı alanının genişlemesi ve tarihi alanlarda oluşabilecek zararın engellenmesi amacıyla bölgedeki zeytin ağaçlarının taşınması yönünde karar aldı.
Kararın ardından Valilik koordinesinde İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Göbeklitepe Danışma ve Eşgüdüm Komisyonu, Ziraat Odası, Mimarlar Odası, muhtar gibi çeşitli bileşenlerden oluşturulan kurulun görüşleri sonrası, Şanlıurfa Orman Bölge Müdürlüğü ekipleriyle ağaçların taşınması için çalışma başlatıldı.
Bölgedeki ağaçlar kabaklama yöntemiyle söküldükten sonra Şanlıurfa Orman Bölge Müdürlüğü ekiplerine teslim ediliyor.
Ekipler, zeytin ağaçlarını Şanlıurfa ve Birecik’te belirledikleri alanlara dikiyor. Gerekli görülen ağaçlar ise saksılarda rehabilite edildikten sonra toprakla buluşturulacak.
“Ağaçların kökleri kalıntılara zarar verecek duruma gelmiş”
Göbeklitepe ile Karahantepe kazılarının başkanı Prof. Dr. Necmi Karul, Göbeklitepe’de 1995’te kazılar başladıktan sonra bölgede kamulaştırma sürecine geçildiğini, bu sırada arazi sahiplerinin kamulaştırma bedeline yönelik buradaki zeytin ağaçlarının sayısını artırdığını söyledi.
Zeytin ağaçlarının o dönemdeki dikilme niyeti ile bugün arkeolojik alan üzerindeki etkisi arasında çok büyük farklılıklar olduğunu anlatan Karul, şöyle konuştu:
“Ağaçlar büyüdükçe kökleri yüzeyin altındaki kalıntılara zarar verecek duruma gelmiş durumda. Dolayısıyla bunların taşınması gerekiyor. Bunun için doğru mevsimi bekledik. Şu anda ağaç taşımak için ideal bir zaman. Bölge Orman Müdürlüğü de bu ağaçları, buradan sökümü gerçekleştikten sonra rehabilite edecek. Kimileri doğrudan araziye, kimileri de saksılarda ideal zamanda dikilmek üzere saklanacak. Şu anda kabaklama yapıyoruz, ağaçları dallarından arındırıyoruz. Alman meslektaşlarımızla beraber kazı alanındayız. Ağaçların diplerini kontrollü bir şekilde temizledikten sonra onların sökümü gerçekleştirilecek ve hemen akabinde de dikilecekler.”
Ağaçlar kaldırıldıktan sonra kazı yapılacak
Prof. Dr. Karul, zeytin ağaçlarının taşındığı bölgede jeomanyetik ölçüm yaptıktan sonra gelecek yılki kazı stratejisini belirleyeceklerini ifade etti.
Göbeklitepe’de önceliklerinin, koruma çatısı altındaki yapıların korunması ve konsültasyonu olduğunu ancak kazı alanının da genişletileceğini dile getiren Karul, “800 civarı ağaç var. Bunların yaşları farklı ama en büyükleri yaklaşık 15 yaşında, dolayısıyla ne çok büyük ne de çok küçükler. Yani kısa bir iş değil ama etkiledikleri alan oldukça geniş. Kaç hektar bilmiyorum ama şu an Göbeklitepe’de kazısı yapılmış alandan çok daha büyük bir alan zeytin ağaçlarıyla kaplı. Dolayısıyla bu, kazının genişlemesi yönünde önemli bir engel. Dolayısıyla doğru zamanda yapıldıktan sonra ağaç açısından bir sorun yok ama kazının önünü açacak bir karar diye düşünebilirsiniz” dedi.
Karul, taşıma işleminde, ağaçların yaşaması için doğru zamanı beklediklerini anlatarak, şunları kaydetti:
“Burada tek bir ağacın bile kesilmesine müsaade etmeyiz. Arkeolojik alanı ne kadar koruyorsak onun üzerindeki yaşayan çevreyi de korumak işin doğası gereği yapmamız gereken bir şey. Onun için doğru zaman beklendi, doğru yöntemle taşınacaklar. Arkeolog olarak biz karar veremeyiz kuşkusuz nasıl yapılacağına. Dolayısıyla öncelikle koruma kurulunun taşınmasıyla ilgili bir kararı var. Ardından Tarım ve Orman İl Müdürlüğünün, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının, zeytin enstitülerinin, STK’lerin ve Göbeklitepe Danışma ve Eşgüdüm Komisyonunun görüşleri var.”
