Türk vatandaşları için artık vize almak başlı başına bir savaş. AB ülkeleri neden Türk vatandaşlarının vize başvurularını artan oranda reddediyor; reddetmediklerine neden çok kısa süreli vize vermekle yetiniyor.
Yasa dışı geçiş yapmayacağı açık olan kişilerin vize başvurularında bile neden zorluk çıkarılıyor; sorun sadece Türkiye’nin içinde bulunduğu durumdan mı kaynaklanıyor, yoksa vize uygulaması AB ülkelerinin Türkiye’ye karşı politikalarında başlı başına bir yaptırım haline mi getirildi? Yıllardır gündemde olan bu konuyu her yönüyle mercek altına aldık.
Eski Dışişleri Bakanlı Sözcüsü ve Washington Büyükelçisi Namık Tan, T24’ün sorusu üzerine vize almanın zorlaşmasıyla ilgili birçok gerekçe sunarken, defaatle şunu vurguladı:
Vize retlerinin artmasının “tamamen siyasi bir karar olduğunu” söyleyen Namık Tan, birçok Batı başkentinde Türkiye’nin artık “riskli ülke” olarak görülmeye başladığını belirtti. Tan, Türkiye’nin “riskli ülke konumu”na girmesinde ülkedeki siyasi iklimin yanı sıra iktidarın Batı’yla ters düşen hamlelerinin de doğrudan rol oynuyor olabileceğini belirtti.
Örnek verirken Batı ittifakının Rusya’ya Ukrayna’nın işgali sebebiyle uyguladığı yaptırımlara Türkiye’nin katılmadığını hatırlatan Tan, Rusya’daki bazı kurumların Türkiye üzerinden önemli birtakım para transferleri yaptığının konuşulduğuna dikkat çekti. Somut bir veri bulunmasa bile ABD gibi ülkelerin Türkiye’nin yaptırımları deliyor olabileceği şüphesiyle gelişmeleri yakın takibe aldığına dikkat çeken Tan, “Ekonomik, finansal ve ticari mevzuatınızda birtakım uluslararası hukuka aykırı hareketlerde bulunursanız bunun da görünmeyen yaptırımı oluyor sizin üzerinizde. Vatandaşlarınızın seyahat serbestisi böylece kısıtlanmış oluyor” değerlendirmesinde bulundu.
Tan, son zamanlarda Türkiye’den Batı ülkelerine yasa dışı geçişlerin arttığına dair haberlerin de iyice yaygınlaştığına dikkat çekerek, bunun da vize retlerinin artmasında önemli rol oynamış olabileceğini belirtti.
Vize verilmesinin zorlaşmasında ‘suçlu iadesi’ gibi teknik konuların bile rol oynayabileceğini ifade eden Tan, şöyle devam etti:
“Diyelim ki siz iade süreçlerinde Avrupa standartlarına uymuyorsunuz; Batı hukuku, Avrupa hukuku dışında birtakım beklentiler içindesiniz. Mevzuatınız da ona göre. Dolayısıyla Türkiye ile ilgili olarak bu durumlar da ilgili güvenlik makamlarını tedirgin ediyor. O sisteminin içerisinden ne kadar uzaklaşırsanız o kadar sorun yaşarsınız”.
Kamu görevlilerine verilen ‘yeşil pasaport’, belirli bir görev için sağlanan ‘gri pasaport’ gibi birçok ülkeye seyahatlerde vize muafiyeti sağlayan pasaportlar da, Türkiye’de son yıllarda giderek daha kötü bir şöhrete sahip olmaya başladı. Örneğin geçen yıllarda AKP’li yerel parti yöneticilerinin ve onlarla birlikte seyahat eden bazı kişilerin gri pasaportlarla yurt dışına gidip, sonra geri dönmedikleri ortaya çıkmıştı.
Namık Tan, Türkiye’de özel statülü hizmet pasaportlarının giderek onu hak etmeyen insanlara verildiğini, bu nedenle Batı başkentlerinin kota uygulamaya başlamış olabileceğini belirtti:
“Özel pasaportların hak etmeyen kişilere verilmeye başlanması kota uygulamasını getirir. Bunlar gelmiştir demiyorum, yanlış anlaşılmasın- ama teknik olarak böyle bir kısıtlamayı tetikleyebilir bizim görmediğimiz biçimde. Şunu söylemek mümkün: Büyük ölçüde uluslararası alanda sizin ağırlığınız ve saygınlığınız bu işi önemli ölçüde yönetir. Orada birtakım soru işaretlerine yol açarsanız ilgili ülkeler vize regülasyonlarını daha zorlaştırmak suretiyle sizin vatandaşlarınıza bir anlamda sorun yaratır.”
iData ve VFS Global
Türkiye’de Schengen vizesi almak isteyenler, artık bu vizelere başvurmak için aracı kurumlara mahkûm
iData ve VFS Global gibi şirketler, insanların zaten kendilerinin topladıkları vize için gerekli belgeleri diplomatik misyonlara teslim ediyor. Başvuranlar, bu belgeleri kontrol etmesi ve göndermesi için aracı kurumlara para veriyor.
Covid-19 salgını sonrası dönemde bu aracı kurumlardan randevu bulmak da zor hale geldi. Hatta birçok kişi, acentelerin bu randevuları kendine alıp daha sonra Schengen almak durumunda olan insanlara daha pahalıya sattığını iddia ediyor.
Tabii randevu alındıktan sonra da sorunlar sona ermiyor. Vize almak isteyen vatandaşlar, Tarlabaşı’ndaki aracı kurumun binasının önünde aşırı sıcaklarda dışarıda bekletiliyor, içeriye girdikten sonra randevu almalarına rağmen havasız salonda çok uzun süre bekletiliyor, web sitelerinde ilan ettikleri gerekli belgeler listesinde yer almayan ek belgeler istenince yazıcı sırasına girip, bir de orada para harcamak durumunda kalabiliyor. Ağustos başında vize başvurusu için VFS’ye giden bir kişi, yazıcı için sıra bekleyen iki kişinin kavgaya bile tutuştuğunu gördüğünü belirtti.
iData ve VFS Global gibi aracı şirketlerle ilgili şikâyetler de çok yaygın. Örneğin T24’e konuşan bir gazeteci, Alman devletine bağlı Deutsche Welle’nin (DW) davetiyle Almanya’da bir konferansa çağrılsa da, iData’nın kendisinden listede bulunmamasına rağmen çalıştığı kurumun banka hesap hareketlerinin dökümlerinin bile istendiğini belirtti. Gazetecinin ziyareti DW’nin karşılayacağını vurgulamasına rağmen, iData çalışanının bu ısrarından vazgeçmediği vurgulandı.
Tabii aracı kurumlar sadece Schengen için geçerli değil, diğer ülke başvurularında da devredeler.
Şimdi bir de Türkiye’de Schengen başvurusu yapmanın ne kadara mal olduğuna birkaç örnekle bakalım. Öncelikle yetişkinlerin her Schengen vizesi başvurusu için ücret aynı: 80 Euro. Euro kurunu bu haber için 18’de sabit tutalım. Yani 12 yaşının üstünde birinin sadece Schengen vizesinin kendisi için 1.440 lira ödemesi gerekiyor. Ama Türkiye’de direkt konsoloslukların vize bölümünden Schengen başvurusu yapamadığınız için aracı kurumlara da para ödemek durumundasınız.
Mesela Almanya’dan vize almak istiyoruz; Berlin’in Türkiye’de kullandığı aracı vize şirketi iData. iData Almanya’dan Schengen başvurusunda bulunacaklardan randevu ücreti olarak 6 yaşın üzerindeyse 598 lira alıyor. 0-6 yaş için ücret istemiyor. En ucuz tarife 598 lira. Kargo ücreti de 109 lira. Bunun üstüne 80 Euro’yu da eklememiz gerekiyor, o da sizden Schengen üyesi devletin istediği para. Yani Türkiye’den Almanya vizesi başvurusunu bitirmeniz en az 2 bin 147 lira ödemenize bağlı.
Bir de VFS’ye bakalım, Fransa vizesi alma umuduyla Tarlabaşı’nın yolunu tuttunuz. VFS Global, Fransa vizesi başvurusuna randevu için sizden 40 Euro, yani bizim bu haber için kullandığımız sabit kura göre 720 lira istiyor. Fransa’dan Schengen vizesi başvurusunun bedeli de 2 bin 160 lirayı buluyor.
Bu iki örnek de randevu bulabilecek kadar şanslıysanız geçerli. Lakin bu aracı kurumların ikisinden de normal randevu bulmak çok zor. Bu, aceleniz varsa sizi özel servislere itebiliyor. Bu servisin adı iData’da ‘Premium Lounge’, VFS Global’de ‘VIP Randevu.’ Bu hizmetleri satın alırsanız gerçekten randevu saatinizde görüşmeye özel bir odada alınıyorsunuz, çay-kahve servisi yapılıyor, eksik belgeniz varsa çalışanların yardımıyla orada sıra beklemeden tamamlanıyor. Çok açık bir muamele farkı olduğunu söylemek mümkün.
Bir başka sorun da, vizeyi alsanız bile sıklıkla sürenin çok kısa tutulması. Mesela başvurdunuz ve 20 günlük Schengen vizesi aldınız. İki ay sonra tekrar Schengen bölgesine başvurmak isterseniz tüm bu süreçlerden tekrar geçip, tekrar bu paraları ödemeniz gerekiyor.
