İnsanoğlunun bilinen en eski, en temel gıda maddelerinden buğday, zahmetli bir yolculuğun ardından tarladan sofraya ekmek olarak geliyor. Kimi zaman pişirme tarzına, kimi zaman şekline, kimi zaman da yöresine özgü isimler alan ekmekler Anadolu mutfak kültürünün vazgeçilmez parçaları. Peki bu ekmeklerden yufka ve lavaşın UNESCO tarafından Somut Olmayan Kültürel Miras listesine alındığını biliyor muydunuz? İşte Anadolu’dan Kültürel Miras 10 ekmek çeşidi…
Anadolu’nun köylerinde pişirme tekniğinden içeriğine, sahip olduğu raf ömründen şekline farklı kategorilerde hepsi birer kültürel değer olan çeşit çeşit ekmek üretilir. Bu nedenle Anadolu’da kültürel bir öge olarak kabul edilen ekmeği üretmek için gösterilen emek de saygı görür. İşte Anadolu’dan Kültürel Miras 10 ekmek çeşidi…
1- YUFKA EKMEK
Bin yıldan fazla bir süredir Anadolu sofralarını taçlandıran yufka ekmek, genellikle buğday un, su ve tuzdan yapılmaktadır. Uzun süre dayanabildiği için Anadolu’da göçebelik döneminde sıklıkla tercih edilen bu yuvarlak ekmek türü, günümüzde genellikle gözleme ve börek gibi ürünlerin ana malzemesi olarak kullanılmaktadır. UNESCO listesinde de sadece yapımı değil insanlığı besleyen bu, paylaşma kültürü ile yer alıyor.
2- LAVAŞ
Lavaş, yufkanın aksine mayalı hamurdan elde edilir. Yufka sac üzerinde pişirilirken, lavaş tandır duvarına yapıştırılarak pişirilir. Bildiğiniz gibi tandır yere çukur açılarak yapılan bir fırın çeşididir. Bazı bölgelerde bu fırınlarda pişirilen lavaşa tandır ekmeği de denir.
3- BAZLAMA
Bazlama, yuvarlak ve düzgün bir şekle sahip olan mayalı bir ekmek çeşididir. Yöreye göre adı farklılık gösterir. İyice yoğurulan mayalı hamur üstü kapatılarak bir süre bekletilir. Kabaran hamur küçük bezelere bölünür ve her biri oklava ile parmak kalınlığında açılır. Sac ya da ocak üstünde önlü arkalı pişirilir.
4- KETE
Ketenin en belirgin özelliği tereyağı ile unun kavrulmasıdır. İç harçlı ya da harçsız yapılabilir. Özellikle Doğu Anadolu’nun şehirlerinde farklı usullerde yapılan ve adı yöreye göre değişebilen kete bu bölgede bilhassa kahvaltıda tüketilir.
5-VAKFIKEBİR EKMEĞİ
Adını Trabzon’un ilçesi Vakfıkebir’den alsa da Anadolu’nun hemen her köşesinde beğeniyle tüketilen ekmek, geçmişte yaylalara çıkan ailelerin her zaman taze ekmek bulamadıkları için bayatlamayan ekmeğe ihtiyaç duymaları üzerine üretilmiştir. Sırrı, ekşi maya kullanılıp ve mayalanan hamurun iyice dinlendirilmesidir. Ortalama 2 -3 kilogram ağırlığındadır.
6- MISIR EKMEĞİ
Mısır ekmeği denince akla Karadeniz gelir fakat günümüzde ülkemizin farklı bölgelerinde de yapılan bir ekmek çeşididir. Mısır unundan yapılan ekmek genellikle mayasız hamurdan elde edilir ama bazı yörelerde mayalı da yapılır. Bir tepsiye dökülen hamur fırında pişirilir. Rengi sarıdır ve pütür pütür olan yapısı erken bozulmaya müsaittir.
7- PİDE
Ramazan ayının sembollerinden biri olan pide, fırın kapısında iftar vaktinden saatler önce sıraya girenlerin oluşturduğu uzun kuyrukların nedeni olarak da nitelendirilebilir. Anadolu mutfak kültüründe önemli bir yeri bulunan pidelerin ideal yapıda olması beklenir.
8- OSMANLI OKKALI EKMEK
Çeşitli baharat ve unların kullanılmasıyla yapılan ekmeğe Osmanlı ekmeği deniyor. Mayalı hamurun taş fırında pişirilmesiyle üretilen ekmekler bazen o kadar büyük oluyor ki tane hesabıyla değil kilo ile satılıyor. Bu kocaman ekmek dilimlenirken zorluk çekilmesin diye pişmeden önce üzerine çizikler atılıyor. Buzdolabında saklandığında 6 ay bayatlamıyor.
9- SOMUN EKMEK
Anadolu mutfağının en yaygın ekmek türü olan somun ekmek, en çok tüketilen ekmeklerden biri olduğu için hemen her fırında üretilmektedir. Üzeri kabarık ve altın sarısı renginde karakteristik bir görünüme sahip olan somun ekmek, günümüzde buğday ununa alternatif olarak kepekli undan da yapılabilmektedir.
10- TAŞ FIRIN EKMEĞİ
En çok köylerde yapılan ve kentlerin tarihi fırınlarından da eksik olmayan mis kokulu ve son derece lezzetli taş fırın ekmeği, dışı sert ama içi yumuşak bir dokuya sahiptir. Un, ılık su, tuz ve mayadan yapılan taş fırın ekmeği, uzun süre yoğrulması ve taş fırında pişirilmesi bakımından diğer ekmek türlerinden ayrılır. Taş fırın ekmeğinde kullanılacak un, isteğe bağlıdır.
