Kalp krizi felç ve alzheimer riskini artıran kötü kolesterolü (LDL) düşürmek için kullanılan statinlerle ilgili tartışmalar sürüyor. Prof. Dr. Kaynak Selekler, bu ilaçların demansa (bunama) ve ‘alzheimer’a neden olduğu iddialarına açıklık getirdi.
Yağ ve kolesterol beynin doğal maddeleridir. Vücuttaki kolesterolün dörtte biri beyinde bulunur. Uzmanlar kolesterolün bellek ve öğrenmeyi sağlayan sinirler arası bağlantıda da kritik bir rol oynadığına dikkat çekiyor.
Prof. Dr. Kaynak Selekler
Çabuk düşünme ve hızlı reaksiyon zamanının kolesterole bağlı olduğunu belirten Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Kaynak Selekler ‘’Ancak yüksek kolesterol (LDL) düzeyi damar sertliğine yol açarak kalp krizine, felce ve demansa (bunama) ve demansın sık görülen tipi alzheimer’a neden olabilir’’ dedi. Selekler, kolesterolü düşürücü etkisi olan statinlerin ise demansa yol açma risklerinin olup olmadığını şöyle açıkladı:
ERKEN YAŞTA KONTROL ÖNEMLİ
Amerikan Kalp Derneği 20 yaşından büyüklerin her 4-6 yılda bir, kan kolesterol düzeylerini kontrol ettirmelerini önerir. Bu kontrol üç değer sağlar:
– Yüksek dansiteli lipoprotein (HDL) kolesterol (iyi kolesterol)
– Düşük dansiteli lipoprotein (LDL) kolesterol (kötü kolesterol)
– Trigliserit Total kolesterol, kandaki LDL, HDL ve VLDL (çok düşük dansiteli lipoprotein, diğer bir kötü kolesterol) değerlerinin toplamıdır. Kan düzeyinin 200 mg’dl veya altında olması en uygunudur. Yüksek olması kalp hastalığı ve felç riskini artırır.
DEMANS İÇİN 14 RİSK FAKTÖRÜ
Tıp dünyasının en prestijli dergilerinden biri olan Lancet ‘ın “Lancet Demans Komisyonu” 2020 yılında Alzheimer hastalığı dahil tüm demans tipleri için 12 risk faktörü tanımlamıştı. Bunlar: Düşük eğitim düzeyi, işitme kaybı, hipertansiyon, sigara, obezite, depresyon, fiziksel hareketsizlik, diyabet, aşırı alkol tüketimi, travmatik beyin hasarı, hava kirliliği ve sosyal izolasyon’du.
Komisyon, 2024 yılında bu12 risk faktörüne 2 yeni risk faktörünü daha ekledi. Bunlar görme kaybı ve yüksek LDL kolesterol (kötü kolesterol) düzeyiydi.
Lancet Demans Komisyonu bu 14 risk faktörünü azaltarak, demans vakalarının yüzde 40-50’sinin önlenebileceğini ileri sürdü.
KÖTÜ KOLESTEROL NEDEN YÜKSELİR?
Yüksek LDL (kötü kolesterol’ değerlerinin nedenleri şöyle sıralanabilir:
– Genetik faktörler
– Fazla miktarda doymuş yağ, trans yağ ve kolesterol içeren yiyeceklerle beslenme.
(Amerikan Kalp Derneği günlük kalorinin yüzde 25-35’inin balık, kabuklu kuru yemişler -ceviz, fındık gibi- ve soğuk sıkım zeytinyağı gibi bitkisel yağlardan alınmasını önerir.
– Aşırı kilo veya obezite
– Hareketsiz (sedanter) yaşam tarzı n Stresin direkt olarak kolesterolü yükseltici etkisi yoktur. Fakat strese bağlı olarak yaşam şeklindeki değişiklikler kolesterolü yükseltebilir (depresyona bağlı aktif yaşamın azalması, aşırı kalorili ve yağlı yiyecekler, sigara alkol tüketiminin artması gibi.)
DİYET VE EGZERSİZLE DÜŞMEZSE İLAÇ ŞART
Kolesterol yüksekliğinin hem vasküler demans (damarlarla ilgili) hem de Alzheimer’in risk faktörü olduğu eskiden beri bilinmekteydi. Fakat son yıllarda kolesterolün masum ve zararsız olduğu iddia edilmekteydi.
Lancet Demans Komisyonu’nun son bilimsel bulgusu, total kolesterolün bir bölümünü oluşturan kötü kolesterolün (LDL) demans ve Alzheimer risk faktörü olduğunu kanıtladı. Yeni araştırmaya göre, “kötü” LDL kolesterolün yüksek seviyelerde olması, bunama ve Alzheimer riskinin daha yüksek olması anlamına gelebileceği belirtildi.
Dolayısıyla kolesterolü düşürmek için diyet ve egzersiz etkili olmadığında önerilen kolesterol düşürücü ilaçların (statinler) aynı zamanda bunama ve Alzheimer’a karşı da ek koruma sağladığı vurgulandı.
İŞTE ARAŞTIRMA SONUÇLARI
Lipid düşürücü ajan statinlerin bilişsel işlev üzerinde olası olumsuz etkilerine ilişkin endişeler ortaya çıkmış olsa da, 2018 Avrupa Ateroskleroz Derneği Mutabakat Paneli bildirisinde iddia edilen bu ilişkiye karşı şu bilgiler verilmiştir.
İlk olarak, belirli bilişsel testlerin yapıldığı ve statin ile plasebo (boş ilaç) arasında hiçbir fark görülmeyen üç büyük çalışma var. Ek olarak, LDL kolesterol seviyeleri yüksek olduğu için tedavi edilen hastalarda bilişsel işlevde hiçbir değişiklik bildirilmemiş.
Ayrıca, FDA’in pazarlama sonrası bilişi değerlendiren çalışmalarının en son sistematik incelemesi, yayınlanan verilerin statinlerin biliş üzerinde olumsuz bir etkisi olmadığını ortaya koymuştur. Bu nedenle, yaygın endişenin aksine, statin kullanımı bilişsel gerileme ile ilişkilendirilmemiştir.
Aksine, statin başlatılması, Alzheimer için yüksek riskli olanlar da dahil olmak üzere, statin kullanıcılarında genel bilişsel gerileme oranının, hiç kullanmayanlara kıyasla farklı olmadığını gösterdi. Bu nedenle, statinlerin bilişsel işlev bozukluğuna veya demansa neden olabileceği endişesi şu anda kanıtlarla desteklenmemektedir.
