4857 Sayılı İş Kanunu hem işçi hem de işveren için iş akdini haklı nedenlerle feshetme imkanı tanımıştır. Buna göre, kanunun 24. Maddesi işçi bakımından haklı fesih sebeplerini düzenlerken 25. Madde ise işveren bakımından ihbar sürelerine uyulmaksızın yani derhal fesih imkanı tanımaktadır. Bu durumlarda iş sözleşmesinin belirli süreli veya belirsiz süreli olmasına bakılmaz.
Derhal fesih hakkı üç ana başlıkta düzenlenmiştir. Bunlar:
Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık harici nedenlerle işverenin iş akdini haklı nedenle derhal feshetmesi halinde kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğü bulunmaktadır. Derhal fesih hakkı nedeniyle ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Aşağıda uygulamada sıklıkla karşılaşılan bir takım derhal fesih sebeplerini örneklerle açıklayacağız.
Devamsızlık
İşçi, işverenden izin almadan yahut geçerli bir mazereti olmaksızın art arda 2 iş günü veya 1 ay içinde 2 kez herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü veya 1 ayda 3 iş günü işine devam etmez ise bu durumda işveren işçinin iş akdini haklı nedenle derhal feshedebilir. Bu durumda işçiye kıdem ve ihbar tazminatı ödenmeyecektir. Devamsızlık nedeniyle iş akdinin haklı nedenle derhal feshedilebilmesi için öncelikle işçinin devamsızlık sebebinin öğrenilmesi gerekir. İşçinin, işveren tarafından gönderilen devamsızlık sebebinin sorulduğu ihtara cevap vermemesi veya cevap verse dahi geçerli bir mazeret sunamaması halinde ikinci bir ihtar ile fesih bildirimi yapılmalıdır. Burada işverence dikkat edilmesi gereken en önemli husus mazeretin sorulduğu ve feshin bildirildiği ihtarnamelerin işçiye ulaşıp ulaşmadığının kontrol edilmesidir.
İşverenin Malına Zarar Verme
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 25/II-ı maddesi gereği işçi işverenin malına(makine, tesisat veya başkaca eşyalar) kendi isteği veya savsaması nedeniyle 30 günlük ücretinin tutarıyla ödenemeyecek derecede hasar ve kayba uğratırsa işveren derhal fesih hakkını kullanabilecektir. İşçinin herhangi bir kusuru olmamasına rağmen trafik kazası neticesinde işverenin malının zarar görmesi durumunda işçiye kusur atfedilemeyeceğinden derhal fesih hakkı doğmayacaktır. Ancak işçi kendisinden beklenen özeni ve dikkati yerine getirmediği için bir kaza meydana gelir ve bu kaza neticesinde meydana gelen zarar işçinin 30 günlük ücreti ile karşılanamayacak tutarda olursa bu durumda işverenin derhal fesih hakkı doğar.
İşçinin Tutuklanması
İşçi ceza yargılaması neticesinde bir suçtan ceza alır ve bu ceza neticesinde işçinin tutukluluğuna karar verilirse yahut işçi tutuklanmaz ancak gözaltına alınırsa ve tutuklulukta yahut gözaltında geçen süreler 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 17.maddesinde yer alan ihbar sürelerini aşacak olursa bu durumda işveren açısından haklı nedenle derhal fesih hakkı doğacaktır. Kanunda bu haller zorlayıcı sebepler arasında sayılmıştır. Bu durumda işçinin kıdem tazminatının ödenmesi gerekir.
İşçinin İşyerinde Suç İşlemesi
İşçinin işyerinde 7 günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi halinde işveren açısından haklı nedenle derhal fesih hakkı doğacaktır ve kıdem ve ihbar tazminatları ödenmeksizin işçi, işten çıkarılabilecektir. Buna ek olarak işçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması, işverene veya aile üyelerinden birine ya da işverenin başka bir işçisine sataşması, işyerinde alkol veya uyuşturucu madde alması ya da bunları kullanarak işe gelmesi, hırsızlık yapması gibi hallerde de 25/II’de düzenlenen ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık durumları meydana geleceğinden işçiye kıdem ve ihbar tazminatı ödenmeksizin işçi işten haklı nedenle derhal çıkarılabilir.
Derhal Fesih Hakkı Ne Kadar Sürede Yapılmalıdır?
Derhal fesih hakkının kullanılma süresi kanunun 26. maddesinde işverenin haklı nedenle derhal fesih sebebini öğrenmesinden itibaren 6 iş günü ve her halde eylemin gerçekleştiği tarihten itibaren 1 yıl olarak belirlenmiştir. Bu sürelerin geçmesi halinde derhal fesih hakkı kullanılamayacaktır. Bu kuralın istisnası işçinin bahse konu olaydan maddi fayda elde etmesidir.
Derhal fesih hakkının kullanılmasında 6 iş günü olan sürenin başlangıç tarihinin belirlenmesi için örneğin işverenin malına zarar verilmesi durumunda zarar miktarının tespit edildiği tarih önem arz etmektedir. Zarar miktarının tespiti, büyük şirketlerde fesih hakkının kullanılmasında görevli yetkililerin bilgilendirilmesi süreçleri 6 iş gününden daha uzun sürebilmektedir. Dolayısıyla her olay özelinde 6 iş günlük sürenin belirlenmesi daha uygun olacaktır.
